Bilinen ayak sorunlarının birçoğuna endike olan durum yanlış ayakkabı seçimidir. Ayağı doğru şekilde desteklemeyen ayakkabılar beraberinde olası ayak sorunlarına zemin hazırlayabilir.
Ayakkabının tanımı
Ayakkabı, ayağı olası travmalara karşı korumak, biyomekanik hareketliliğinde desteklemek ve ideal ısıda tutmak gibi kabaca özetlenebilecek sorumluluklar üstenir. Doğru ayakkabı ayakta dengeyi de sağlayarak aktiviteleri kolaylaştırır. Kullanım ve eylem amacına göre çeşitlilik barındırması ayakkabıların çok yönlü kullanım alanları olduğunu gösterir.
Her ayağın kendine özel anatomik yapı ve hareket eylemi barındırması göz önüne alındığında ayakkabı seçimlerinde “ayağa özel” bir tutum sergilenmelidir. Sadece ayakkabı numarasının doğru olması bir ayakkabının ayağa göre olduğunu göstermemektedir. Peki doğru ayakkabı seçimi nasıl yapılır?
Doğru ayakkabı seçimi
Doğru ayakkabı seçiminin tanımı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Her ayağın yapısı özel olduğundan aynı şekilde o ayağa uyumlu bir ayakkabı seçimi yapmanın da bir standardı bulunmamaktadır. Temel mantık bunu hedef olsa da doğru ayakkabıyı tanımlamak yerine onun nasıl bulunacağına değinelim.
Doğru ayakkabı ayağın şeklini almaz, ayağa şekil vermez. Doğru ayakkabı belirli ölçülerde ayağı korumak ve desteklemekle yükümlüdür.
Doğru ayakkabı seçiminde şunlar göz önüne alınmalıdır:
- Ayağın durumu
Ayağın genel sağlığı hastalıklı ya da hareket engelleriyle ele alınarak değerlendirilmelidir. Bu durumlar ayağın ayakkabının desteğiyle olan normal aktivitelerin yerine getirilmesinde güçlük yaşatabileceğinden kimi zaman ayak sorunlarına engel olmayan seçimler yapılmasını gerektirebilir. Örneğin ayak parmaklarında kemik deformasyonu bulunan bireyin önü alçak ayakkabıda sorun yaşaması ya da düz taban birinin tercih ettiği düz zeminli ayakkabı da ağrılar hissetmesi gibi. - Ayakkabının hedeflenen kullanım amacı
Ayakkabılar belirli kullanım amaçları hitap edecek şekilde üretilir ve bu özellik onların bir kullanım dönemleri olduğu gerçeğini ortaya koyar. Alışılagelmiş bir örnekle açıklayacak olursak bir spor ayakkabının her mevsim ve her koşulda tercih edilmesi doğru değildir. Bu, ayakkabının ömrünü kısaltacağı gibi hijyen ve bakımının yapılmasını da güç kılar. Ayakkabı seçimleri mevsime, aktiviteye, ortama göre seçilmeli ve mutlaka kullanım süresinde ayağı ve ayakkabıyı dinlendiren aralıklar bırakılmalıdır. - Ayakkabının kullanım süresi
Ayakkabılar aynı aktivitede sıklıkla tercih edildiğinde mutlaka alternatiflerine ihtiyaç duyar. Örneğin gününü spor ağırlıklı geçiren birinin tercih ettiği spor ayakkabının sayısı bir çiftle sınırlı olmamalıdır. Ayakkabılar, kullanım amacında tek bir noktada yoğunlaştığında mutlaka yedeklere gereksinim duyar. Bu tek bir ayakkabı üzerindeki kullanım sıklığını hafifleterek hem ayakkabının belirli bakım ve kontrollerinin yapılmasına fırsat tanır hem de ayağın sağlıklı yönünün korunmasında etkilidir. - Ayağın ek destekleri
Ayak sorunlarına yönelik bir doktor ya da podolog kontrolünde planlanan tabanlık, aparat ve ortez destekleri ayakkabı seçimlerinin farklılaşmasına neden olabilir. Söz konusu durumda kullanılan destekler ayak bütünlüğünü hedef aldığından desteklerin kuvvetini aksaklığa uğratacak ayakkabı seçimlerinden kaçınılmalıdır. Örneğin tabanlık desteği alan bir bireyin ayakkabı seçimlerini bir numara büyük tercih etmesi ya da topuk dikeniyle silikon aparat kullanan birinin kaymaz zemine sahip ayakkabılara öncelik tanıması gibi. - Ayakkabının yapısı
Ayakkabıda kullanılan malzemenin kalitesi ayağın korunması yönünde hedeflenen en etkili adımdır. Ayakkabılar tek çeşit malzeme ve yapıda tercih edilmemelidir. Yine aktivite ve ortamına göre ayakkabının değişiklik göstermesi gibi bu durum ayakkabı üretiminde tercih edilen malzemeye, hatta dikiş mekanizmasına kadar değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin spor ayakkabılarda esnek ve yumuşak dikişler tercih edilirken botlarda kalın malzeme ve sert dikişler tercih edilir. Bu farklılıklar tamamıyla kullanım amacıyla orantılıdır.
Yanlış ayakkabı seçimine örnekler
Yanlış tercih edilen ayakkabı seçimleri bilinen birçok ayak sorunun nedeni olarak gösterilmektedir. Özellikle kemik ve tırnak yapıları yanlış ayakkabılardan kaynaklı kronik (kalıcı) sorunlara maruz kalabilir. Yanlış ayakkabı seçimleriyle ortaya çıkan bazı ayak sorunları şunlardır:
- Deforme tırnak sorunu
Ayakkabı baskının tırnaklar üzerinden yoğunlaşmasıyla tırnak yapıları zamanla aşınmaya uğrar. Bu baskılanmanın devam etmesi tırnaklarda tırnak boşalması, kırılma, çatlama ve renk değişimi durumları beraberinde getirir. Sonuç itibariyle yapısal bütünlüğünü kaybeden bu tırnaklarda ciddi deformasyonlar gözlenebilir. - Kemik deformasyonları
Tırnaklarla benzer şekilde olarak ayak parmakları üzerine binen baskılanmalar kemiklerde şekil problemlerine neden olabilir. Aynı tırnaklarda olduğu gibi kemik sorunları belirli noktaya seyir gösterdiğinde iyileşmesi de güçleşebilir. Kemik deformasyonları ayağın basınç dengesini de bozarak ağrı ve nasır gibi ek bulguları ortaya koyabilir. - Yürüyüş bozuklukları
Yanlış ayakkabılar ayaktaki yük dengesini de bozarak yürüyüş ya da diğer aktivitelerde sorun yaşanmasına sebep olur. Ayağı doğru noktalarından desteklemeyen ayakkabılar bu tarz yoğun aktivitelerde sakatlıklara bile neden olabilir. - Terleme
Ayağı ideal oranda havalandırmayan ve sıkan ayakkabılar terleme durumunu da tetikleyebilir. Terleme, başta mantar olmak üzere ayaktaki cilt sorunlarının gelişebileceği bir ortam hazırlar ve belirli bir seyre ulaştıktan sonra terlemeyi kontrol altına almak güçleşir. - Ayak yaraları
Ayakkabıların baskısıyla oluşan sorunlar sürtünmeler yerini belirli bir zaman sonra yaralanmalara, soyulmalara bırakabilir. Cildin bu bütünlük kaybı ağrı ve enfeksiyon konusunda da risk taşır.
Ayakkabı seçimiyle birlikte çorapların tarihçesiyle ilgili şu yazıya da göz atabilirsiniz: Çorabın Tarihçesi (Podoloji Türkiye).
